Khủng hoảng Syria lan rộng: Damacus và vấn đề nội chính Liban

Cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm trọng tại Syria vẫn chưa thấy có bất kỳ dấu hiệu nào kết thúc mà thậm chí còn lan rộng khu vực với vụ ám sát Thiếu tướng chỉ huy Tình báo Liban Wissan al-Hassan ngày 19/10/2012 mà các lực lượng đối lập tại Liban quy kết chắc nịch là do những sát thủ nhận lệnh từ Damacus. Có hay không chuyện Syria dính vào vụ mưu sát Wissan al-Hassan?

Lật lại hồ sơ Hariri

Sức mạnh của quả bom thật khủng khiếp. Nó làm nổ banh hai chiếc xe, trong đó có một chiếc chở nạn nhân, khiến chúng biến dạng hoàn toàn. Vụ nổ kinh động đến mức làm vỡ nát cửa kính nhiều xe hơi gần hiện trường, tại khu Công giáo Ashrafieh ở thủ đô Beirut. Mặt tiền hai cao ốc 6 tầng gần đó cũng đổ sụm. Đối tượng của vụ ám sát, tướng Wissan al-Hassan, bị chết tức thì. Ai gây ra vụ ám sát, đến nay, chưa có câu trả lời đích xác. Sở dĩ các lực lượng đối lập với chính phủ thân Syria tại Liban khẳng định tình báo Syria là thủ phạm là do tướng Wissan al-Hassan vốn đứng về phe ủng hộ khuynh hướng tách Liban khỏi quỹ đạo Syria. Tháng 8/2012, Wissan al-Hassan đã bắt một chính trị gia Liban thân Syria, buộc đương sự tội hoạch định chiến dịch đánh bom khủng bố Liban với tài trợ Syria. Và cũng chính Wissan al-Hassan là người chỉ huy cuộc điều tra vụ ám sát cựu Thủ tướng Liban Rafiq Al-Harari năm 2005, người từng thực hiện chiến dịch gay gắt yêu cầu quân đội Syria rút khỏi nước mình sau gần ba thập niên chiếm đóng...

Trong thực tế, Damacus từ lâu đã khuynh loát chính trị Beirut và họ sẵn sàng trừ khử những chính trị gia Liban nào cản trở họ, như trong vụ ám sát cựu Thủ tướng Liban Rafiq Al-Hariri. Ngày 20/10/2005, Ủy ban Điều tra Liên Hiệp Quốc (LHQ) đã công bố báo cáo 60 trang về kết quả điều tra vụ ám sát Hariri. Báo cáo điều tra của công tố viên Đức Detlev Mehlis (dựa vào hơn 400 cuộc phỏng vấn và hơn 16.000 trang tài liệu) cho biết hai thành viên gia đình Tổng thống Syria Bashar Assad, 3 viên chức tình báo cấp cao và một số viên chức an ninh Syria đã liên can vụ ám sát Hariri ngày 14/2/2005. Đích danh Assef Shawkat (anh vợ của Tổng thống Assad, Giám đốc Cơ quan quân báo Syria đã bị lực lượng nổi dậy Syria ám sát chết ngày 18/7/2012) và Maher Assad (em ruột Tổng thống Assad) được nêu trong báo cáo như những nghi phạm trực tiếp liên can.

Hiện trường sau vụ ám sát tướng Wissan al-Hassan ngày 19/10/2012

Báo cáo Mehlis cho thấy quan hệ giữa Hariri và đối tác lịch sử Syria bắt đầu căng thẳng từ năm 2004. Bằng chứng cụ thể là cuộc họp gay cấn giữa Hariri và Tổng thống Syria Bashar Assad vào ngày 26/8/2004. Tổng thống Syria cho biết ông muốn kéo dài 3 năm cho nhiệm kỳ của Tổng thống Liban Emile Lahoud (trái với Hiến pháp Liban). Hariri khước từ và bị Assad dọa xử mạnh. Trong cuộc điện đàm với một thứ trưởng ngoại giao Syria vào ngày 1/2/2005, Hariri kể rằng, cuộc gặp Assad là “ngày tồi tệ nhất trong đời tôi”. Những gì xảy ra tiếp theo là loạt sức ép. Viên chức Syria Walid Mouallem (nguyên đại sứ Syria tại Mỹ) cảnh báo rằng, an ninh Syria đã đưa Hariri “vào chân tường” và đương sự nên “hành xử chừng mực”. Hai tuần sau, Hariri bị giết. Theo nhóm điều tra LHQ, chiếc Mitsubishi trắng mui vải dầu (dùng làm xe bom tấn công) đã được đưa vào Liban từ Syria vào 3 tuần trước khi ám sát, do đích thân một đại tá Syria lái. Một ngày trước khi ra tay, nhân chứng cho biết tay đại tá trên chở một viên chức Syria đến khu vực gần khách sạn St. George (trung tâm Beirut) để thị sát lần chót địa điểm ra tay. Tướng Rustum Ghazali (sếp tình báo Syria tại Liban) cũng có mặt ở Liban vào thời điểm trên để gặp chánh chỉ huy lực lượng bảo vệ Hariri...

Có thể nêu một số gương mặt chính liên quan. Thứ nhất là giáo sĩ Liban Ahmed Abdul Al thuộc nhóm tôn giáo Al-Ahbash ủng hộ Syria. Điều tra cho thấy điện thoại di động Ahmed Abdul Al có nhiều số liên lạc với các nhân vật quan trọng dính vào vụ án. Người kế đến là Tổng thống Liban Emile Lahoud. Cú điện Emile Lahoud nhận được trước khi Hariri bị giết là từ người anh em của giáo sĩ Ahmed Abdul Al. Nhân vật thứ ba là sếp Cơ quan Quân báo Syria Assef Shawkat (gương mặt hét ra lửa ở Syria này lập gia đình với con gái đầu lòng và duy nhất của cố Tổng thống Hafez al-Assad). Chính Shawkat đã yêu cầu một tay súng Hồi giáo tên Ahmed Abu Adass thực hiện cuộn băng hình dỏm, tự nhận thực hiện vụ giết Hariri vào hai tuần trước khi vụ ám sát thật sự được thực hiện! Điều tra LHQ cho thấy Ahmed Abu Adass trong thực tế chẳng dính dáng gì. Ngày 16/1/2005, Ahmed Abu Adass được đưa đến Syria để dựng đoạn video dỏm và sau đó bị thủ tiêu! Những người liên can trực tiếp nữa là bốn viên tướng Liban (Jamil Sayyed, Ali al-Hajj, Raymond Azar và Musapha Hamdan).

Các nhân chứng cho biết tướng Sayyed đã móc nối với tướng Hamdan và tướng Azar để soạn kịch bản giết Hariri. Tướng Hamdan từng nói: “Chúng tôi sẽ cho ông ấy (Hariri) đi nghỉ mát. Tạm biệt, Hariri!”. Kịch bản của 4 viên tướng Liban được “duyệt” từ Rustum Ghazali (sếp tình báo Syria tại Liban). Ngoài ra còn có Zuhir Ibn Mohamed Said Saddik (lính Syria đào ngũ). Said Saddik cho biết nhiều cuộc họp liên quan kế hoạch giết Hariri đã được tổ chức tại căn hộ mình. Said Saddik cũng khai với nhóm điều tra LHQ về loại xe và thuốc nổ được dùng. Nhân vật cuối cùng không thể không nhắc là Ghazi Kanaan, Bộ trưởng Nội vụ Syria. Vài ngày trước khi bản báo cáo Detlev Mehlis được đệ trình, Ghazi Kanaan đã kê súng vào mồm tự sát (nhiều người tin rằng ông bị giết).

Trước báo cáo Detlev Mehlis vài tháng, tờ Time tường thuật rằng, trong chuyến công du Pháp vào tháng 10/2004, Hariri bắt đầu nghe phong thanh âm mưu giết Marwan Hamade, thành viên Quốc hội Liban từng bỏ phiếu bác bỏ việc “giãn” nhiệm kỳ thêm 3 năm cho Tổng thống Lahoud. Đó hẳn nhiên là một tín hiệu “báo bão” và Hariri phản ứng bằng giải pháp từ chức Thủ tướng. Ông hy vọng trở lại chính trường với khả năng giành chiến thắng cho Đảng Phong trào Tương lai trong cuộc bầu cử Quốc hội Liban năm 2005. Trong hậu trường, Hariri lập kế hoạch lật đổ Lahoud cùng phe nhóm thân Syria. Ngày 29/1/2005, Hariri gặp hai đồng minh thân cận - Basil Fleihan (người Tin Lành, cố vấn kinh tế riêng) và bác sĩ Ghattas Khoury (người Thiên chúa giáo hệ phái Maronite). Sau cuộc gặp, “chúng tôi quyết định chính thức phản đối Syria. Rafiq Hariri sẽ không duy trì sự thỏa hiệp 50/50 với Syria nữa” - Khoury kể. Đó cũng là thông điệp Hariri nói với Rustum Ghazali, trùm tình báo Syria tại Liban. Hariri phản đối đề nghị từ Rustum Ghazali việc đưa ứng cử viên ủng hộ Syria vào tiến trình bầu cử Quốc hội 2005. “Tôi sẽ không làm việc với bọn người đâm sau lưng tôi” - Hariri khẳng định.

Hiện trường sau vụ ám sát cựu Thủ tướng Rafiq Al-Harari ngày 14/2/2005

Nhận thức đe dọa tăng dần, trong thời gian trên, Hariri hạn chế liên lạc điện thoại. Tất cả cuộc gọi quan trọng đều được thực hiện trên đường dây an toàn và ông còn thận trọng đến mức thực hiện điện đàm trong nhà tắm hoặc sau vườn. Ngày 10/2/2005, công sứ LHQ Terje Roed-Larsen đặc trách giám sát Nghị quyết 1559 đến Damascus gặp Tổng thống Assad. Hôm sau, Terje Roed-Larsen ăn tối với Hariri ở Beirut. Kể với Basil Fleihan, Hariri cho biết Terje Roed-Larsen nhắc rằng tính mạng ông đang trên bờ vực và khuyên Hariri tìm giải pháp ít đối đầu hơn. “Ông phải rất, rất cẩn thận!” - Terje Roed-Larsen cảnh báo. Ngày 14/2/2005, Hariri rời trụ sở Quốc hội khoảng 12g30. Cùng Basil Fleihan và bác sĩ Ghattas Khoury, Hariri băng qua đường, đến quán Cafe de l’Etoile để lên xe chuẩn bị về. Lúc đó, Khoury nhận được một tin nhắn đến Bệnh viện American University cho ca phẫu thuật. Ngồi sau tay lái chiếc Mercedes Benz chống đạn (Fleihan ở ghế sau), Hariri lái về biệt thự riêng ở Tây Beirut, với hộ tống của 5 xe cận vệ. Khi họ đi ngang khách sạn St. Georges (trung tâm Beirut), quả bom 1.000kg phát nổ. Hariri gần như bị nát vụn. Thi thể cháy đen co quắp của ông chỉ có thể được nhận ra nhờ chiếc nhẫn và mảnh cravat!

Chuyện gì sẽ xảy ra?

Ngay sau cái chết của tướng Wissan al-Hassan ngày 19/10/2012, Saad Al-Hariri - con của Rafiq, hiện là thủ lĩnh Phong trào Tương lai - đã lập tức chỉ thẳng về phía Syria; đồng thời kêu gọi Thủ tướng Najib Mikati (vốn thân Syria), với nội các gồm đa số Hezbollah, phải từ chức. Tình hình trở nên căng thẳng thêm khi xảy ra cuộc đụng độ giữa cộng đồng Hồi giáo Sunni (chống Syria) với Hồi giáo Shiite (ủng hộ Syria) tại trung tâm thủ đô Beirut cũng như thành phố cảng Tripoli khiến một số người chết. Một lần nữa, tôn giáo lại là yếu tố nổi trội khiến chính trị Liban rối ren và cũng là nguyên nhân khiến cuộc khủng hoảng Syria bắt đầu lan rộng vào Liban. Tình hình càng loạn cào cào khi gần đây, một số giới chức Shiite lại tuyên bố ủng hộ lực lượng nổi dậy lật đổ chế độ Bashar Al-Assad của Syria, tạo nên mâu thuẫn trong nội bộ Shiite mà lực lượng cốt lõi là Hezbollah, nơi hiện không chỉ nắm trong tay một lực lượng quân sự mạnh mẽ mà còn là cánh chính trị hùng mạnh chiếm đa số trong Quốc hội Liban. Lâu nay ai cũng biết rằng Hezbollah tồn tại được là nhờ hậu thuẫn Damacus. Do đó, nếu chế độ Assad sụp, Hezbollah cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng tại Liban nói riêng và khu vực nói chung. Họ sẽ “trơ trọi” hơn trong cuộc đối đầu với Israel. Đó hẳn là lý do khiến một số thành phần “cán bộ” Hezbollah bắt đầu lên tiếng từ bỏ lập trường tiếp tục chơi với Assad như nói ở trên để “đón gió” theo thời cuộc.

Với một “phông nền” phức tạp, được trộn lẫn những gam màu đối chọi của hai hệ phái cùng một tôn giáo nhưng xem nhau như mặt trời-mặt trăng là Sunni và Shiite, cùng những ảnh hưởng của nó lên chính trị và lịch sử, như tại Trung Đông, khó có thể dự báo được cục diện rồi sẽ như thế nào một khi chế độ Assad của Syria sụp đổ thật sự. Liban không phải đang đứng ở một giao lộ không biết nên chọn con đường nào để đi cho an toàn mà thật ra đang nằm lọt vào cơn lốc xoáy của trận bão chính trị khủng khiếp đang tạt qua từ Syria. Trong bối cảnh đó, việc gây ra thêm những biến động, như việc ám sát thành phần không ủng hộ mình, sẽ chẳng giải quyết được vấn đề gì!

Ngọc Trí - Lư Trung
Theo Petrotimes