Bước thụt lùi toàn diện quan hệ Trung-Nhật

Quan hệ Trung-Nhật đang ngày càng xấu đi do tranh chấp quần đảo Điếu Ngư/Senkaku. Việc lễ kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Trung-Nhật bị hủy bỏ, một động thái thể hiện quan hệ Trung-Nhật đã “đóng băng đến cực điểm”.

Phát biểu trên tờ “Minh báo” (Hồng Công) ngày 24/9, Giáo sư Lương Vân Tường - chuyên gia về quan hệ Trung-Nhật thuộc Học viện Quan hệ Quốc tế ở Bắc Kinh - cho biết sau khi thiết lập quan hệ ngoại giao, Trung Quốc và Nhật Bản từng trải qua các sự kiện "nóng" như sự kiện sách giáo khoa Nhật Bản hay lãnh đạo tối cao Nhật Bản thăm viếng đền thờ Yasukuni (đền thờ các binh sĩ Nhật Bản tử nạn trong chiến tranh). Quan hệ hai bên vì thế cũng từng bị gián đoạn. Tuy nhiên, việc hủy một hoạt động kỷ niệm lớn như lần này thì đúng là hiếm thấy.

Việc hủy tổ chức kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Trung-Nhật mang ý nghĩa rằng “quan hệ Trung-Nhật thụt lùi toàn diện, tồi tệ toàn diện”, đồng thời cũng thể hiện thái độ nghiêm khắc nhất của Bắc Kinh kể từ khi Trung-Nhật thiết lập bang giao. Giáo sư Lương Vân Tường cho biết đợt lễ kỷ niệm lần này vốn được hai bên khá coi trọng, nếu như Trung-Nhật năm nay không xuất hiện vấn đề quần đảo Điếu Ngư/Senkaku, phía Trung Quốc không loại trừ khả năng sẽ có các lãnh đạo như Chủ tịch nước và Thủ tướng tham dự các hoạt động kỷ niệm. Tuy nhiên, xét tình hình hiện nay, ngay cả khả năng diễn ra hoạt động của các tổ chức đoàn thể cũng không còn nữa.

Hai tàu của Cảnh sát biển Nhật Bản áp sát tàu hải giám Trung Quốc ở vùng biển gần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư sáng 24/9

Theo tờ “Bình quả” (Hồng Công) cùng ngày, trong các hoạt động kỷ niệm lần này dự kiến sẽ có 7 đoàn hữu nghị Nhật-Trung tiến hành thăm Trung Quốc. Phía Nhật Bản dự kiến cử đoàn đại biểu do nguyên Chủ tịch Hạ viện Kono dẫn đầu tới Bắc Kinh. Về phía Trung Quốc, Hội trưởng Hiệp hội Hữu nghị Trung-Nhật Đường Gia Toàn tối 26/9 sẽ tổ chức chiêu đãi đoàn, hai bên sẽ tiến hành tọa đàm vào ngày 27/9. Phía Nhật Bản từng được phía Trung Quốc xác nhận rằng các hoạt động kỷ niệm sẽ được diễn ra đúng kế hoạch. Tuy nhiên, Bắc Kinh đã đột ngột thông báo hủy tổ chức kỷ niệm. Người phụ trách Hiệp hội hữu nghị Trung-Nhật ngày 23/9 cho biết căn cứ tình hình hiện nay, phía Trung Quốc quyết định lùi việc tổ chức kỷ niệm 40 năm quan hệ Trung-Nhật tại Bắc Kinh tới thời điểm thích hợp, Chính phủ Nhật Bản đã không đếm xỉa gì tới sự phản đối kiên quyết của Trung Quốc, cố tình thực thi việc “mua đảo” trái phép, gây tổn hại nghiêm trọng tới quan hệ Trung-Nhật, phá vỡ bầu không khí cần có cho 40 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao song phương.

Phía Trung Quốc xưa nay luôn coi trọng dịp kỷ niệm các năm chẵn bình thường hóa quan hệ Trung-Nhật. Năm 1982 kỷ niệm 10 năm quan hệ Trung-Nhật, Thủ tướng Trung Quốc Triệu Tử Dương đã thăm chính thức Nhật Bản, Thủ tướng Nhật Bản Zenko Suzuki cũng tiến hành thăm Trung Quốc. Năm 1992, Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân thăm Nhật Bản, trong khi Nhật Hoàng Akihito lần đầu tiên thăm Trung Quốc. Năm 2002, mặc dù quan hệ Trung-Nhật xuống cấp do Thủ tướng Koizumi sau khi lên nắm quyền liên tục hai lần thăm đền thờ Yasukuni, song Trung Quốc vẫn tổ chức lễ kỷ niệm chúc mừng với sự tham dự của ông Giang Trạch Dân và ông Hồ Cẩm Đào. Bắc Kinh lần này hủy lễ kỷ niệm 40 năm hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao, rõ ràng đang thể hiện thái độ “quyết chiến đến cùng”, mang đầy ý nghĩa rằng Trung Quốc không hề tiếc khi cắt đứt quan hệ ngoại giao với Nhật Bản.

Theo tờ “Bình quả”, tranh chấp quần đảo Điếu Ngư/Senkaku giữa Trung Quốc và Nhật Bản hiện vẫn chưa có dấu hiệu hòa giải, song trong hai ngày cuối tuần vừa qua, ở Trung Quốc đã không còn tái hiện các cuộc biểu tình chống Nhật Bản quy mô lớn. Bắc Kinh hiểu rằng để làm yên làn sóng biểu tình có nguy cơ vượt tầm kiểm soát, nhà chức trách cần phải gia tăng thái độ cứng rắn đối với Nhật Bản.

Sau hai tuần “mất tích”, Phó Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã triển khai các sách lược khác về ngoại giao đối với Nhật Bản. Một là kiểm soát chặt chẽ các cuộc biểu tình ở trong nước, vừa để tránh xuất hiện các hành vi phá hoại của người biểu tình gây tổn hại cho hình ảnh quốc gia, vừa để tránh sự xuất hiện hàng loạt bức ảnh và biểu ngữ tôn vinh Mao Trạch Đông có thể làm suy yếu hình ảnh lãnh đạo hiện nay của Trung Quốc. Hai là thể hiện thái độ cứng rắn đối với Mỹ, hối thúc Mỹ gây sức ép đối với Nhật Bản, tránh để Mỹ bị Nhật Bản lôi lên “chiến xa”. Ba là phản đòn lại Nhật Bản, ngoài việc huy động các tàu thuyền công vụ cùng chiến hạm đến khu vực quần đảo Điếu Ngư/Senkaku, Trung Quốc còn liên tiếp tung ra các biện pháp về kinh tế và ngoại giao để gây sức ép đối với Nhật Bản.

Nhật tìm cách xoa dịu Trung Quốc

Trong khi đó, ngày 24/9, Chính phủ Nhật Bản đã cử Thứ trưởng Ngoại giao Chikao Kawai tới Trung Quốc hai ngày (bắt đầu từ chiều 24/9) nhằm xoa dịu căng thẳng song phương liên quan tới quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư. Dự kiến, Thứ trưởng Kawai sẽ hội đàm với người đồng cấp Trung Quốc Trương Chí Quân.

Cùng ngày, Thứ trưởng Kawai đã có cuộc điện đàm với Đại sứ Trung Quốc tại Tokyo Trình Vĩnh Hoa (Cheng Yonghua) để phản đối việc các tàu hải giám Trung Quốc xâm phạm lãnh hải Nhật Bản gần quần đảo Senkaku.

Liên quan tới vấn đề này, Thủ tướng Nhật Bản Yoshihiko Noda đã chỉ thị cho Thứ trưởng Kawai phải đảm bảo rằng các nhân viên chính phủ “hợp tác chặt chẽ với nhau và thu thập thông tin” về những diễn biến liên quan. Chánh Văn phòng nội các Osamu Fujimura phát biểu tại cuộc họp báo ngày 24/9 rằng Nhật Bản “phản đối mạnh mẽ” các vụ xâm phạm lãnh hải và yêu cầu các tàu Trung Quốc “rời khỏi lãnh hải Nhật Bản ngay lập tức”. Ông Fujimura cũng bày tỏ vô cùng lấy làm tiếc và thất vọng trước việc Trung Quốc ngày 23/9 thông báo hoãn tổ chức các sự kiện kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao với Nhật Bản, dự kiến diễn ra vào ngày 27/9 tới. Ông nhấn mạnh việc hoãn các sự kiện này "sẽ không ảnh hưởng tới quan hệ toàn diện Nhật - Trung" và cho rằng điều quan trọng là hai nước cần "tăng cường các quan hệ chiến lược cùng có lợi" xét về đại cục.

Trong diễn biến khác, cùng ngày, Hiệp hội kinh tế Nhật - Trung đã quyết định hoãn kế hoạch thường niên phái các lãnh đạo doanh nghiệp Nhật Bản tới Trung Quốc trong ngày 25/9. Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh hiệp hội của Nhật gặp khó khăn khi sắp xếp các cuộc gặp với các quan chức cấp cao trong Chính phủ Trung Quốc. Tuy nhiên, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản Hiromasa Yonekura và Chủ tịch tập đoàn Toyota Motor Corp. Fujio Cho vẫn sẽ đi Trung Quốc để tham dự một hội nghị khác có quy mô nhỏ hơn với các quan chức Chính phủ Trung Quốc vào chiều 27/9./.

Võ Vân
Theo Tổ Quốc