Cuộc xung đột ngoại giao do Trung Quốc tranh chấp chủ quyền quần đảo Senkaku/Điếu Ngư đang trở thành tiền đề của một cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế hàng đầu châu Á.
Nhật bị lỗ gần 400 triệu USD
Tuy cuộc chiến chưa bùng nổ, những con số thiệt hại đã bắt đầu nhảy múa sau những cuộc biểu tình chống Nhật kèm theo đập phá, hôi của tại hàng chục đô thị lớn nhỏ ở Trung Hoa lục địa. Các doanh nghiệp Nhật Bản có cơ sở hoạt động ở Trung Quốc đã báo cáo với các hãng bảo hiểm rằng họ đã bị thiệt hại gần 130 triệu USD.
Con số nói trên được một quan chức cấp cao Nhật tiết lộ hôm 27-9, chưa tính thua lỗ của các hãng xe hơi Nhật ở Trung Quốc. Chỉ tính từ ngày 5-9, ngày nổ ra xung đột ngoại giao Nhật - Trung ở Senkaku/Điếu Ngư, đến ngày 20-9 vừa qua, các đại lý của 3 hãng xe Toyota, Nissan và Honda ở Trung Quốc bị thiệt hại khoảng 250 triệu USD, tương đương 14.000 chiếc (giá trung bình 18.000 USD/chiếc), do phải tạm thời ngưng dây chuyền sản xuất và đóng các cửa hàng đại lý. Mức độ thiệt hại đang tiếp tục tăng lên bởi chưa có dấu hiệu người tiêu dùng Trung Quốc thôi tẩy chay xe hơi Nhật.
Nhiều lĩnh vực chiến lược khác của Nhật ở Trung Quốc cũng bị thiệt hại khá nặng. Kể từ ngày 21-9, các hãng Sony, Canon và Panasonic cũng ngưng hoạt động ở Trung Quốc. Nhiều cửa hàng bán lẻ hàng hóa Nhật đóng cửa vì lo sợ bị tấn công đập phá và hôi của. Chuỗi cửa hàng Fast Retailing, chủ sở hữu nhãn hiệu quần áo Uniqlo, đã đóng cửa 42/145 cửa hàng khiến 200 nhân viên Nhật thất nghiệp; hai chuỗi cửa hàng Seven & I và Jusco của Nhật cũng đóng cửa.
Những dấu hiệu cảnh báo
Sau khi chính quyền Bắc Kinh kêu gọi nhân dân đừng chống Nhật bằng cách quậy phá, những cuộc biểu tình bài Nhật đã tạm lắng dịu. Tuy nhiên, sự căng thẳng vẫn tiếp tục trên mặt trận thương mại.
Ngày 24-9, ban tổ chức một cuộc triển lãm công nghệ lớn ở Thành Đô, thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên, đã yêu cầu khoảng 60 doanh nghiệp Nhật đừng tham gia, mặc dù trước đó đã tiếp nhận đăng ký. Ngày 21-9, các doanh nghiệp Nhật báo động hải quan Trung Quốc đang làm khó hàng hóa Nhật nhập vào các cảng Trung Quốc.
Hãng máy bay Japan Airlines của Nhật hôm 21-9 cũng thông báo giảm các chuyến bay giữa Nhật và Trung Quốc từ giữa tháng 10 này do đã nhận được 6.000 cuộc hủy vé khứ hồi từ tháng 9 đến tháng 11. All Nippon Airways, một hãng máy bay lớn khác của Nhật, cũng cho biết khách hàng Nhật đã hủy 4.000 vé và khách hàng Trung Quốc hủy 15.000 vé.
Về phần mình, hãng máy bay China Eastern Airlines, một trong 3 hãng máy bay lớn nhất của Trung Quốc, cho biết đã hoãn chuyến bay khai trương đường bay mới Thượng Hải - Sendai vào ngày 18-10 do “không có khách”.
Bình luận về những sự cố trên, một quan chức cao cấp Nhật thừa nhận: “Trung Quốc là đối tác số 1 của Nhật Bản. Cuộc xung đột này có thể khiến chúng tôi trả giá đắt”. Liền sau đó, nhân vật này nói thêm: “Nên nhớ, chúng tôi cũng là nhà đầu tư hàng đầu ở Trung Quốc”. Đây được xem là một lời đe dọa. Nó có nghĩa là nếu không làm ăn yên ổn ở Trung Quốc, họ sẽ rút nhà máy và vốn sang các nước khác ở Đông Nam Á.
Tuy vậy, bà Mary-Francoise Renard, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế Trung Quốc của Pháp, cho rằng đó mới là những “dấu hiệu cảnh báo”, chưa phải là ví dụ của một cuộc chiến thương mại thật sự. Thế nhưng, đe dọa bùng phát xung đột kinh tế là có thật và nó giống như “thanh gươm Damocles” treo lơ lửng bên trên cuộc tranh chấp lãnh thổ Trung - Nhật.
Thiệt cả hai
Ông Chu Vĩnh Sinh, giáo sư Trường Đại học Ngoại giao Trung Quốc ở Bắc Kinh, nhận định rằng Trung Quốc rất có thể phát động một cuộc chiến thương mại nếu xung đột ngoại giao diễn biến nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như Nhật đưa tàu chiến đến quần đảo đang tranh chấp. Trong trường hợp đó, theo vị giáo sư này, cả hai nước sẽ bị thiệt hại như nhau.
Ông Jeremy Stevens, chuyên viên kinh tế của Tập đoàn Africa Standard Bank ở Bắc Kinh, giải thích: “Các chuỗi cung ứng hàng hóa thế giới kết nối với nhau hết sức chặt chẽ, đa dạng và phức tạp. Trung Quốc và Nhật Bản hoàn toàn phụ thuộc vào nhau”.
