Biển Đông: Khi Ấn Độ lên tiếng...

Sự gia tăng về sức mạnh tổng thể của Trung Quốc sẽ là một phép thử quan trọng cho quan điểm và vị thế của Ấn Độ tại Châu Á. Liệu Ấn Độ có khả năng cân bằng với Trung Quốc hay không?
 

Khẳng định với báo Lok Sabha gần đây Bộ trưởng Dầu khí Ấn Độ R.P.N. Singn tuyên bố rằng Tập đoàn ONGC Videsh Limited (OVL) sẽ tiếp tục thăm dò ở lô 128 với đối tác Tổng Công ty dầu khí quốc gia Việt Nam (PetroVietnam) tại Biển Đông.

Tuyên bố này hầu như đánh tan nghi ngờ việc công ty ONGC Videsh Ấn Độ có ý định chấm dứt hoạt động tại lô này, trong bối cảnh Trung Quốc đưa ra lời cảnh báo Thái độ "phớt lờ" của Ấn Độ cho thấy biển Đông và các lợi ích đan xen của các cường quốc khu vực đang ngày càng có nhiều va chạm.

Từ mâu thuẫn lợi ích

Va chạm giữa New Delhi và Bắc Kinh tại biển Đông khởi đầu bằng việc một tàu chiến không xác định danh tính của Trung Quốc đã yêu cầu tàu tấn công INS Airavat của Ấn Độ, khi đó đang có chuyến thăm chính thức tới Nha Trang và Hải Phòng, phải "báo danh" và giải thích sự hiện diện của mình tại khu vực ngay sau khi rời khỏi lãnh hải của Việt Nam. Bắc Kinh tỏ rõ sự khó chịu với việc New Delhi bắt đầu có những hiện diện quân sự, mặc dù hạn chế tại khu vực mà Trung Quốc luôn coi là "sân nhà" của mình.

Ảnh Lê Anh Dũng

Vụ việc sau đó dường như lại nhạy cảm hơn nhiều, khi Ấn Độ ký kết các thỏa thuận nhằm tăng cường hợp tác dầu khí và năng lượng với Việt Nam. Những thỏa thuận trên được cụ thể hóa bằng việc Công ty dầu khí quốc gia Ấn Độ ONGC Videsh Ltd (OVL) chấp nhận lời mời của thăm dò dầu khí tại các lô 127 và 128 nằm trên thềm lục địa của Việt Nam.

Hành động của Ấn Độ thể hiện mong muốn nhằm tăng cường hợp tác hơn nữa với Việt Nam, quốc gia được New Delhi coi là hạt nhân trong chính sách hướng Đông của mình. Điều này đồng nghĩa với việc phớt lờ những cảnh báo của Trung Quốc. Bắc Kinh cho rằng việc làm của Ấn Độ tại các lô dầu khí này, nếu xảy ra sẽ hoàn toàn "bất hợp pháp".

Trong tháng 6/2012, Tập đoàn dầu khí hải dương Trung Quốc (CNOOC) gây ra căng thẳng mới bằng cách mời thầu 9 lô dầu khí nằm hoàn toàn trong thềm lục địa của Việt Nam (trong đó có lô 128).

Ngày 18/7, một quan chức cao cấp giấu tên thuộc OVL đã khẳng định với tờ Hindustan Times của nước này rằng OVL sẽ tiếp tục thăm dò và khai thác dầu tại lô 128 ở khu vực biển Đông thuộc chủ quyền của Việt Nam trong 2 năm tới.

Sự va chạm của Ấn Độ và Trung Quốc tại biển Đông chắc chắn không chỉ liên quan đến vấn đề tài nguyên hay tự do hàng hải thông thường. Đó còn là tranh chấp địa chiến lược cũng như vị thế nước lớn của hai cường quốc châu Á này.

Thực tế, Trung Quốc đang khát tài nguyên đến mức sẵn sàng vung tiền ra khắp nơi trên thế giới nhằm mang về nhiều nguyên liệu nhất có thể. Với một vị trí địa lý mà 80% nguồn cung năng lượng phải đi qua biển Đông và Ấn Độ Dương, Trung Quốc quyết tâm tăng cường bảo vệ tuyến đường huyết mạch này, đồng thời tìm kiếm các con đường năng lượng khác thông qua Nga và Trung Á.

Đến va chạm chiến lược

"Chuỗi ngọc trai", một chuỗi các căn cứ quân sự trải dọc từ phía Nam lục địa Trung Hoa cho đến tận phía Đông Châu Phi được Trung Quốc xem là giải pháp khả thi nhất lúc này. Căn cứ Tam Á, đến các căn cứ quân sự mà Trung Quốc thuê và dự tính thuê tại Myanmar, Bangladesh, Sri Lanka, Maldives, Pakistan hay Kenya...sẽ là những tiền đồn giúp Bắc Kinh bảo vệ an toàn cho tuyến đường máu của mình.

Thế nhưng nhìn vào có thể thấy rằng hầu hết những căn cứ quân sự này lại được đặt tại các nước Nam Á, khu vực mà Ấn Độ từ xa xưa vẫn luôn coi là khu vực ảnh hưởng truyền thống của mình.

Mối căng thẵng giữa hai bên cùng không phải chỉ mới xuất hiện gần đây. Là hai trong bốn nền văn minh cổ xưa nhất trên thế giới, sự giao thoa văn hóa đã xảy ra trong suốt chiều dài của lịch sử. Tuy nhiên điều đó không ngăn cản được tham vọng cũng như sự đối đầu, khi hai nước đã từng xảy ra chiên tranh biên giới hồi năm 1962.

Bên cạnh đó, mối quan hệ hai nước bao trùm nhiều vấn đề phực táp khác như mối quan hệ đồng minh giữa Trung Quốc và Pakistan, địch thủ truyền thống của Ấn Độ; vấn đề Tây Tạng; cạnh tranh kinh tế, năng lượng và các vấn đề địa chính trị như đã nói ở trên.

Ấn Độ được xem như một nền văn minh ôn hòa hơn rất nhiều so với Trung Hoa. Là cái nôi của của đạo Phật và đạo Hin-đu cho nên tư tưởng của người Ấn cũng hòa quyện cùng với các triết lý vị nhân sinh của Phật và các vị thánh Hin-đu. Các chính sách ôn hòa từ "bất bạo động" của Gandhi cho đến "không liên kết" của Jawaharlal Nehru như khẳng định thêm chân lý đó. Chính vì thế sự phát triển của Ấn Độ tỏ ra mềm mại và nhẹ nhàng hơn so với Trung Quốc. Đã từ lâu New Delhi đã không tỏ rõ mình đứng về phía nào trong tranh chấp biển Đông, nhưng việc CNOOC mời thầu lô 128 đã tạo ra một thế khó cho Ấn Đô.

Có lúc, Ấn Độ đã tỏ ra lúng túng, thiếu tự tin trong hành xử ở Biển Đông trước những trách móc, đe dọa của Trung Quốc. Tuy nhiên, khi đó, uy tín của Ấn  Độ sẽ bị tổn hại và thời cơ để xâm nhập một khu vực Đông Nam Á giàu tiềm năng cũng phần nào bị ảnh hưởng. Mỹ đã từng khẳng định Ấn Độ "không chi hướng Đông mà cần phải can dự cũng như có những hành động tại đây".

Biển Đông và những lợi ích cùng chiều

Mối quan hệ giữa Ấn Độ và Việt Nam đã được lịch sử chứng minh là một mối quan hệ đặc biệt, không chỉ vì tình hữu nghị đã được bồi đắp từ lâu đời, mà còn bởi giữa hai nước vẫn luôn có được một sự tin tưởng chân thành hiếm có. Các quan hệ kinh tế thương mại luôn tiến triển tốt đẹp kể từ khi cả Ấn Độ và Việt Nam tiến hành cải cách nền kinh tế.

Đặc biệt trong những năm gần đây, quan hệ quân sự quốc phòng đã trở thành một nhân tố thúc đẩy quan trọng. Với vị trí trung tâm trong chính sách hướng Đông, Việt Nam sẽ là cầu nối giúp Ấn Độ thâm nhập sâu hơn nữa vào khu vực Tây Thái Bình Dương, tiếp cận với một khu vực phát triển kinh tế năng động. Ngược lại, Việt Nam cũng sẽ tận dụng được vị thế của người Ấn trong nỗ lực cân bằng với Trung Quốc.

Cần nhắc thêm một điểm rằng, Ấn Độ đang là một mắt xích quan trọng trong chính sách "xoay trục" của Hoa Kỳ tại châu Á Thái Bình Dương. Trong chuyến thăm châu Á đầu tháng 6 vừa qua, sau khi dừng chân ở Việt Nam, Bộ trưỡng Quốc Phòng Mỹ Panetta đã đến điểm tiếp theo trong chuyến công du của mình là Ấn Độ. Tại đây ông đã cuộc gặp với Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh, Cố vấn An ninh Quốc gia Shiv Shankar Menon và Bộ trưởng Quốc phòng A.K.Anthony. Đồng thời Leon Panetta có buổi nói chuyện tại Viện Nghiên cứu và Phân tích Quốc phòng Ấn Độ.

Theo lời các quan chức của Bộ quốc phòng Mỹ, chuyến đi của ngài Bộ trưởng Leon Panetta có ba chủ đề chính. Thứ nhất, ông đến đây để nhấn mạnh việc tái cân bằng sức mạnh quân sự của Mỹ ở Châu Á - Thái Bình Dương. Panetta đang thay mặt nước Mỹ tỏ ra mình là một đối tác có trách nhiệm sau khi công bố chiến lược của mình rộng rãi liền đi thăm một vài quốc gia để nhấn mạnh và giải thích kĩ càng hơn. Thứ hai, Panetta đến đây vì vị trí đặc biệt của Ấn Độ. Nằm ở vị trị cầu nối, giao lộ giữa Đông Á và Tây Á, Ấn Độ trở nên quan trọng không chỉ có vai trò là một đối tác xây dựng ổn định và thịnh vượng ở khu vực Đông Á mà còn trong việc tái thiết một Afghanistan ổn định nói riêng và khu vực Nam Á hòa bình nói chung. Thứ ba, chuyến đi này còn nhằm thắt chặt mối quan hệ quốc phòng song phương giữa Mỹ và Ấn Độ. Trong vòng 10 năm qua, quan hệ này đã phát triển nhanh chóng. Quân đội hai bên giờ đây thường xuyên tổ chức tập trận với quy mô và tính chất ngày càng tăng.

Cùng với sự can thiệp quá sâu của Trung Quốc vào Ấn Độ Dương, việc Ấn Độ có những động thái ủng hộ Việt Nam cho thấy New Delhi cũng có khả năng làm điều tương tự, đó là hiện diện tại nơi mà Trung Quốc cho là "ao nhà" của mình.

Sự gia tăng về sức mạnh tổng thể của Trung Quốc sẽ là một phép thử quan trọng cho quan điểm và vị thế của Ấn Độ tại Châu Á. Liệu Ấn Độ có khả năng cân bằng với Trung Quốc hay không, và liệu họ có khả năng duy trì một sự hiện diện tương đối tại biển Đông cũng như tham gia nhiều hơn với tư cách là một nước lớn tại các điểm nóng hay không.

Nếu như Trung Quốc có thể hoạt động trong sân sau của Ấn Độ và mở rộng ảnh hưởng một cách có hệ thống, thì chẳng có lý do gì Ấn Độ lại cảm thấy thiếu tự tin về việc hoạt động trong những khu vực mà Trung Quốc xem là khu vực ảnh hưởng của mình.

Sự do dự của New Delhi trong thời gian gần đây giải thích cho việc mặc dù đã theo đuổi chính sách "hướng Đông" trong hai thập kỷ, nhưng nước này vẫn chỉ là một chủ thể bên lề trong địa chính trị Đông Á.

Để xứng đáng với toàn bộ tiềm năng của mình và để đáp ứng những kỳ vọng của khu vực, Ấn Độ cần phải làm nhiều điều mang tính thuyết phục hơn để nổi lên như một đối tác chiến lược đáng tin cậy trong khu vực.

Nguyễn Thế Phương 
Theo Tuần Việt Nam