Sự kiện Nga hạ thủy chiếc tàu ngầm đầu tiên trong 6 chiếc tàu ngầm bán cho Việt Nam đã thu hút được sự quan tâm của dư luận. Tạp chí Học viện Hải quân Mỹ (USNI) mới đây đã đăng bài viết chi tiết của giáo sư Carlyle A. Thayer về loại tàu ngầm này.
 

Xin trích đăng bài viết của giáo sư Carlyle A. Thayer, chuyên gia về Việt Nam, giáo sư danh dự về chính trị học, Đại học New South Wales tại Học viện Quốc phòng Australia, Canberra.

Ngày 15/8, báo Thanh Niên đưa tin Việt Nam sẽ tiếp nhận chiếc tàu ngầm đầu lớp Kilo đầu tiên vào cuối năm nay, trong dự án mua 6 chiếc tàu ngầm loại này của Nga. 5 chiếc còn lại dự kiến sẽ được chuyển giao với tốc độ 1 chiếc/năm. Theo Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phùng Quang Thanh, Việt Nam sẽ phát triển một hạm đội tàu ngầm hiện đại trong vòng 5, 6 năm nữa (2016-2017).

Cuối những năm 1980, Việt Nam đã tìm kiếm mua chiếc tàu ngầm đầu tiên của Liên Xô. Khi đó, một nhóm thủy thủ đã được chọn và được huấn luyện trên chiếc tàu ngầm chạy bằng diesel Project 641 thuộc Hạm đội Thái Bình Dương của Liên Xô. Nhưng chương trình sau đó đã bị ngưng trệ và hi vọng sở hữu chiếc tàu ngầm đầu tiên của Việt Nam đã bị trì hoãn khi Liên Xô tan rã.

Trong thỏa thuận đổi gạo lấy vũ khí năm 1977, Việt Nam đã mua hai chiếc tàu ngầm mini lớp Yogo của Triều Tiên. Các tàu này được neo đậu ở Cảng Cam Ranh để đại tu. Thông tin về hai chiếc tàu ngầm này không được tiết lộ trong suốt 13 năm, cho đến tháng 1/2010, báo Tuổi trẻ đã tiết lộ về sự tồn tại của M96, đơn vị tàu ngầm bí mật của Việt Nam với một bức ảnh chụp tàu ngầm Yugo và thủy thủ đoàn. Các tàu ngầm Yugo đã được sử dụng cho các hoạt động dưới đáy biển. Theo một tùy viên quân sự phương Tây ở Matxcơva, “kinh nghiệm từ tàu ngầm loại nhỏ cung cấp nền tảng cơ bản cho sự hiểu biết các hoạt động tàu ngầm và bảo trì.”

Mong muốn của Việt Nam sở hữu tàu ngầm với kích cỡ thông thường đã được thể hiện rõ vào năm 1997 sau chuyến thăm cảng Cam Ranh của tàu ngầm Nga Project 636 lớp Kilo. Năm 2000, các thông tin, không được xác nhận, cho biết là Việt Nam và Nga đã ký biên bản ghi nhớ liên quan đến khả năng bán tàu ngầm. Cũng trong năm đó, Việt Nam và Ấn Độ đã ký một thỏa thuận quốc phòng trong đó có một điều khoản liên quan đến việc hải quân Ấn Độ đào tạo thủy thủ cho Việt Nam, kể cả thủy thủ tàu ngầm.

Bối cảnh

Tháng 10/2002 Việt Nam đã yêu cầu Ấn Độ hỗ trợ huấn luyện về tàu ngầm và 4 năm sau Ấn Độ thông báo sẽ đào tạo các sinh viên sĩ quan và sĩ quan hải quân Việt Nam. Hiện Ấn Độ đang huấn luyện quy trình thoát hiểm ở tàu ngầm cho thủy thủ Việt Nam.

Năm 2008 đánh dấu một bước ngoạt lớn. Việt Nam đã đạt được thỏa thuận về nguyên tắc với Nga mua 6 chiếc tàu ngầm Project 636M lớp Kilo. Trong năm 2008, Bộ trưởng Quốc phòng và Chủ tịch nước Việt Nam đã có các chuyến công du riêng rẽ tới Mátxcơva để thúc đẩy thỏa thuận này.

Năm 2009, các nguồn tin từ giới công nghiệp Nga đã được công khai. Ngày 24/4, ông Vladimir Aleksandrov, tổng giám đốc Admiralteiskie Verfi (Nhà máy đóng tàu Admiralty) ở St Petersburg, thông báo là công ty của ông đã được chỉ định thực hiện hợp đồng chế tạo 6 tàu ngầm cải tiến Project 636 lớp Kilo. Giá mỗi chiếc tàu ngầm này là 300-350 triệu đô la và tổng giá trị hợp đồng là 1,8 - 2,1 tỷ đô la Mỹ.

Hợp đồng chính thức mua 6 chiếc tàu ngầm này được ký kết ở Mátxcơva, giữa nhà xuất khẩu vũ khí Nga Rosoboronexport và bộ Quốc phòng Việt Nam vào tháng 12/2009, dưới sự chứng kiến của Tổng thống Nga Putin và Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng. Nhà máy đóng tàu Admiralty bắt đầu đóng chiếc tàu ngầm đầu tiên trong số 6 chiếc, trong lễ khởi công ngày 24/8/2010. Tàu ngầm này được hạ thủy ngày 28/08/2012, và sẽ trải qua một loạt thử nghiệm trên biển trước khi chuyển giao cho Việt Nam.

Thỏa thuận tàu ngầm giữa Việt Nam và Nga cũng bao gồm các điều khoản ngoài chuyển giao như huấn luyện thủy thủ, xây dựng cơ sở bảo dưỡng trên bờ. Tháng 3/2010, Việt nam chính thức yêu cầu sự hỗ trợ của Nga trong việc xây dựng một căn cứ tàu ngầm tại Vịnh Cam Ranh.

Tàu ngầm Project 636M lớp Kilo

Tàu ngầm Project 636M chính thức là tàu ngầm lớp Varshavyanka của Nga, nhưng nó được NATO gọi là lớp Kilo, nghĩa là tàu ngầm phi hạt nhân tấn công nhanh (SSK). SSK có thể thực hiện những sứ mệnh trong các cuộc chiến tàu ngầm, tàu chiến, bảo vệ ven biển, phá mìn, do thám và tuần tra nói chung.

Việt Nam đã đặt hàng phiên bản cản tiến mới nhất của 636MV, có tầm xa, tốc độ, độ tin cậy, sự chắc chắn, độ bền vững, các đặc tính âm thanh, tiếng động và hỏa lực đều tốt hơn so với phiên bản trước đó.

Tàu ngầm Project 636 lớp Kilo còn được Hải quân Mỹ đặt biệt danh là “lỗ đen” vì mức độ tĩnh lặng khi hoạt động của nó. Tàu ngầm Project 636MV đã cải tiến đặc tính tàng hình qua việc loại bỏ các van của khoang chứa nước và thân tàu được phủ nhiều lớp “ngói cao su” chống dội âm. Các lớp “ngói” này được gắn vào phần thân tàu và cánh ngầm nhằm hấp thụ sóng âm chủ động, qua đó, làm giảm và bóp méo các tín hiệu phản hồi. Các lớp “ngói chống dội âm” cũng ngăn chặn âm thanh phát ra từ trong tàu, làm giảm khả năng bị phát hiện bởi sóng âm thụ động.

Tàu ngầm lớp Kil cải tiến dài 73,8m, rộng 9,9m với với mức mớn nước là 6,2 m. Lượng choán nước khi nổi là 2.350 tấn và có thể lặn sâu 1/4 dặm. Tàu ngầm lớp Kilo cải tiến chạy bằng động cơ diesel-điện, có tầm xa 9.650km và có thể chạy 700km dưới nước với vận tốc 5km/h ở tốc độ chạy yên lặng. Tuy nhiên nó có thể đạt được vận tốc tối đa là 37km/h. Và có vẻ như Việt Nam không chọn trang bị hệ thống Air Propulsion độc lập có thể cho phép kéo dài thời gian hoạt động tuần tra. Thủy thủ đoàn của tàu lớp Kilo cải tiến là 57 người.

Tàu ngầm Project 636MV có 6 ống phóng ngư lôi 533 mm ở phía trước. Nó có thể mang tới 18 thủy lôi (6 nạp trong ống và 12 trên dàn phóng ) hoặc 24 thủy lôi ( mỗi ống có 2 quả và 12 quả trên dàn ). Hai trong số các ống phóng ngư lôi được thiết kế để điều khiển từ xa việc phóng ngư lôi với độ chính xác rất cao. Tàu lớp Kilo cải tiến cũng có thể bắn chặn tên lửa hành trình chống tàu với ống phóng ngư lôi. Tàu lớp Kilo cũng mang tên lửa phòng không MANPADS Strela-3.

Trong tháng 6/2010, có tin nói rằng tổng chi phí hợp đồng mua tàu ngầm của Việt Nam đã tăng từ ước tính ban đầu là 1,8 – 2,1 tỷ đô la lên thành 3,2 tỷ đô la. Các chi phí bổ sung bao gồm cả việc trang bị vũ khí và xây dựng cơ sở hạ tầng. Nguồn tin công nghiệp quốc phòng cho biết là các tàu ngầm lớp Kilo của Việt Nam sẽ được trang bị loại ngư lôi 53-56 hoặc loại TEST 76 hạng nặng. Nguồn tin này cũng dự đoán rằng tàu lớp Kilo của Việt Nam sẽ được gắn tên lửa chống tàu chiến, như 3M-54E hoặc 3M-54E1. Trong tháng 7/2011, ông Oleg Azizov, đại diện của công ty Rosoboronexport, khẳng định, Việt Nam sẽ nhận được loại tên lửa chống tàu chiến Novator Club-S (SS-N-27), với tầm bắn xa 300 km.

Môi trường hoạt động

Việt Nam mua tàu ngầm lớp Kilo với yêu cầu phục vụ các hoạt động trong vùng nước tương đối nông ở Biển Đông. Khi được đưa vào hoạt động, tàu ngầm sẽ giúp Việt Nam nâng cao năng lực giám sát các hoạt động của tàu thuyền bán quân sự nước ngoài và các tàu hải quân ở vùng biển ngoài khơi miền duyên hải Việt Nam và các vùng biển xung quanh quần đảo Trường Sa. Ngoài ra, các tàu ngầm lớp Kilo sẽ tạo phương tiện răn đe chống lại những âm mưu đánh chiếm nhanh một hòn đảo hoặc bãi đá của Việt Nam ở Biển Đông. Tổng quát hơn, tàu lớp Kilo sẽ cung cấp một khả năng chống tiếp cận khu vực, tuy khiêm tốn nhưng đủ mạnh, trước sự đe dọa của các tàu chiến của nước khác.

Trước khi có được những khả năng này, Việt Nam sẽ phải hội nhập được số tàu ngầm lớp Kilo này vào trong cơ cấu lực lượng quân sự và vào quá trình chuyển đổi lực lượng chiến đấu trên hai phương diện (trên mặt nước và trên không) sang ba phương diện (trên không, trên mặt nước và dưới mặt nước). Việt Nam cũng sẽ phải tìm kinh phí để bảo trì và sửa chữa cho phép các tàu lớp Kilo có thể hoạt động, và phát triển khả năng cứu hộ tàu ngầm. Các nhà phân tích công nghiệp quốc phòng dự báo là việc sử dụng và khai thác có hiệu quả loại tàu ngầm Kilo của Việt Nam sẽ ở trình độ nằm giữa Singapore và Indonesia. Các nhà phân tích này cho rằng việc Việt Nam phát triển một hạm đội tàu ngầm thực sự hiện đại trong những năm tới phụ thuộc rất nhiều vào sự hỗ trợ lâu dài của Nga và Ấn Độ.

Vũ Quý

Theo Usni// Dantri